In dit hoofdstuk leest u een samenvatting op hoofdlijnen van het beleid en de financiën van de Begroting 2023. We gaan in op de urgente maatschappelijke opgaven, de lokale lastendruk, de bestedingsvoorstellen uit het meerjarig investeringsplan (MJIP), invulling van de stelpost indexatie, de bestedingsvoorstellen en de hoogte van het begrotingssaldo (knop 1) en het budget beleidsintensivering (knop 2).
Urgente maatschappelijke opgaven
In deze begroting staan vijf urgente maatschappelijke opgaven centraal:
- Duurzaamheid;
- Wonen;
- Armoede;
- Zorg dichterbij en voorzieningen;
- Preventie en inclusie.
De opgaven zijn urgent, omdat het college het belang voelt om op deze onderdelen snel te willen handelen. Voor 2023 geven deze opgaven houvast voor de doelen die de gemeente wil realiseren. De urgente maatschappelijke opgaven hebben een dynamisch karakter. We zien namelijk dat de maatschappelijke ontwikkelingen sneller gaan dan ooit en dat we flexibel moeten blijven om hierop te anticiperen.
Een belangrijke randvoorwaarde voor uitvoering van deze opgaven is participatie. Participatie moet verder handen en voeten worden gegeven en onderdeel worden van ons DNA. De vraag is niet of we participatie toepassen maar hoe.
In deze begroting zijn alle urgente maatschappelijke opgaven en participatie op geld gezet en uitgewerkt als bestedingsvoorstel. De urgente maatschappelijk opgaven hebben ook een relatie met het bestuursprogramma, dat als bijlage bij de begroting is gevoegd.
Lokale lastendruk
De lastendruk voor 2023 komt uit op 2,52%. Dit betekent voor een gemiddeld huishouden een stijging van afgerond € 21 per jaar. In de paragraaf Lokale Heffingen lichten we dit verder toe.
Bestedingsvoorstellen MJIP
In onderstaand overzicht worden de ontwikkelingen op financieel gebied voor het MJIP vanaf de begroting 2022 samengevat. Ook wordt er deze begroting een aantal bestedingsvoorstellen gedaan. Deze zijn toegelicht in de bijlage Dynamische Prioriteiten Lijst (DPL).
Nr | Budget MJIP | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 |
|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Toevoeging begroting 2022 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 |
2 | Gymzaal Esdal College | -43.000 | -43.000 | -43.000 | -43.000 | |
3 | Toevoeging Herziening Gemeentefonds | 187.500 | 562.500 | 937.500 | 937.500 | 937.500 |
4 | Toevoeging knop 1 saldo begroting | 200.000 | ||||
Totaal: | 887.500 | 1.019.500 | 1.394.500 | 1.394.500 | 1.394.500 | |
Bestedingsvoorstellen | ||||||
1 | De Koel scenario 4b | 457.000 | 457.000 | 457.000 | 457.000 | 457.000 |
2 | Krediet voor een basisschool | 150.000 | 150.000 | 150.000 | 150.000 | 150.000 |
3 | GVVP | 37.500 | 37.500 | 37.500 | 37.500 | 37.500 |
4 | Renovatie gemeentehuis | 140.000 | 140.000 | 140.000 | 140.000 | 140.000 |
5 | Instandhouding kerncomplexen voetbal | 70.000 | 70.000 | 70.000 | 70.000 | 70.000 |
6 | Investering bruggen | 11.000 | 11.000 | 11.000 | 11.000 | 11.000 |
7 | Aanpassing wegen Sportpark Odoorn | 21.000 | 21.000 | 21.000 | 21.000 | 21.000 |
Totaal: | 886.500 | 886.500 | 886.500 | 886.500 | 886.500 | |
Restant: | 1.000 | 133.000 | 508.000 | 508.000 | 508.000 |
De cijfers laten zien dat er na aftrek van deze voorstellen nog t/m 2025 financiële ruimte beschikbaar is om andere investeringen te realiseren. Besluitvorming hierover zal zoveel mogelijk volgen in toekomstige begrotingen, zodat er een goede integrale afweging kan worden gemaakt.
Financiële update/BERAP 2022-II
Op verzoek van de raad wordt jaarlijks een financiële update gemaakt en deze update wordt u gelijktijdig met de begroting 2023 aangeboden, zodat de raad de inhoud van deze update kan betrekken bij de behandeling van de begroting. Vervolgens wordt de update verwerkt in BERAP 2022-II en deze rapportage wordt in de raadsvergadering van december behandeld en vastgesteld.
In deze begroting doen we een vooraankondiging van een tweetal investeringen en een voorstel over energiearmoede in de financiële update / BERAP 2022-II. Feitelijk betreft het hier geen investeringen, omdat de bedragen niet worden geactiveerd, maar in 1 keer ten laste komen van de exploitatie. Voor het jaar 2022 zien we nog financiële ruimte hiervoor en komen dan ook in de financiële update / BERAP 2022-II met een voorstel over:
Sportpark Valthermond
Voor sportpark Valthermond is nog een bedrag nodig om de privatisering van enkele jaren geleden af te kunnen ronden. Na overleg met de vereniging is duidelijk geworden dat budget noodzakelijk is voor het afronden van het vernieuwen van het clubgebouw en de omliggende terreininrichting.
Voetbalvereniging Borger
We willen middelen beschikbaar stellen om het clubgebouw van de voetbalvereniging in Borger in 2024 vernieuwen. We gaan dat samen met de vereniging in 2023 voorbereiden. De velden zijn onlangs gerenoveerd. Ons voorstel is om in de financiële update / BERAP 2022-II een voorbereidingskrediet te vragen en tevens de helft van het geschatte benodigde bedrag op te voeren. Na de voorbereiding is duidelijk welk bedrag voor de totale vernieuwing van het clubgebouw noodzakelijk is. Vervolgens komen we in de Kadernota 2024 en Begroting 2024 met een aanvullend voorstel.
Energiearmoede
Voor de aanpak van energiearmoede nemen we op zeer korte termijn maatregelen. Daarvoor is aanvullende financiële dekking nodig. In de financiële update 2022 en BERAP 2022-II komen we met een voorstel hierover.
Invulling stelpost indexatie
In het memo van de meicirculaire 2022 hebben we voorgesteld om een bedrag ter hoogte van € 1.140.000 te storten in een stelpost voor indexering. Dit bedrag is bedoeld om extreme prijsstijgingen op te vangen. In deze begroting presenteren we een voorstel voor gedeeltelijke invulling van deze stelpost. De onderwerpen zijn toegelicht in het thema Onze portemonnee.
De septembercirculaire 2022 is positief uitgevallen. Het voorstel is om het voordeel vanaf 2024 te storten in deze stelpost, zodat we bij de BERAP 2023-I of de begroting 2024 weer nieuwe budgetten kunnen indexeren.
Nr | Onderwerpen | % | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Gereserveerd | 1.140.000 | 1.140.000 | 1.140.000 | 1.140.000 | 1.140.000 | ||
Benodigd: | |||||||
1 | Stichting sociale teams | 53.000 | 53.000 | 53.000 | 53.000 | 53.000 | |
2 | Indexatie ICT bedrijfsvoering | 200.000 | 200.000 | 200.000 | 200.000 | 200.000 | |
3 | Bibliotheken | 30.000 | 40.000 | 50.000 | 60.000 | 70.000 | |
4 | Aanbesteding zout | 50% | 20.000 | 20.000 | 20.000 | 20.000 | 20.000 |
5 | Materieel | 10% | 64.000 | 64.000 | 64.000 | 64.000 | 64.000 |
6 | Gebouwen | 15% | 99.000 | 99.000 | 99.000 | 99.000 | 99.000 |
7 | Wegen | 15% | 69.516 | 69.516 | 69.516 | 69.516 | 69.516 |
8 | Brandstoffen | 25% | 39.860 | 39.860 | 39.860 | 39.860 | 39.860 |
9 | Gasverbruik | 100% | 123.312 | 123.312 | 123.312 | 123.312 | 123.312 |
10 | Elektraverbruik | 50% | 127.220 | 125.925 | 125.925 | 125.925 | 125.925 |
11 | Wmo woonvoorzieningen | 25% | 43.250 | 43.250 | 43.250 | 43.250 | 43.250 |
Totaal: | 869.158 | 877.863 | 887.863 | 897.863 | 907.863 | ||
Restant: | 270.842 | 262.137 | 252.137 | 242.137 | 232.137 | ||
Septembercirculaire 2022 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | 500.000 | |||
Nieuw saldo: | 270.842 | 762.137 | 752.137 | 742.137 | 732.137 |
Bestedingsvoorstellen
We willen twee keer per jaar een integrale afweging maken over de bestedingsvoorstellen, namelijk bij de begroting en bij de BERAP 2023-I. In de Kadernota 2023 heeft u ingestemd met de autonome bestedingsvoorstellen 2023. De begroting 2023 bevat geen aanvullende autonome voorstellen.
In de Kadernota 2023 hebben we uw raad gevraagd om reactie te geven ten aanzien van de bestuurlijke bestedingsvoorstellen. We hebben uw reacties in ons voorstel van deze Begroting 2023 meegenomen. Wij vragen de raad om in te stemmen met de volgende bestuurlijke bestedingsvoorstellen met een hoge bestuurlijke prioriteit.
Nr | Bestuurlijke voorstellen met hoge prioriteit | Thema | Structureel | Incidenteel |
|---|---|---|---|---|
Investeringen | 2023 | 2023 | ||
1 | Afboeken sporthal De Koel | Leefomgeving | 349.000 | |
Subtotaal: | 0 | 349.000 | ||
Beleidsmatige voorstellen | Thema | |||
1 | Budget dorpsbudgetten | Inwoners | 100.000 | |
2 | Ouderen adviseur | Inwoners | 46.000 | |
3 | Trainees kiezen voor de toekomst | Toekomst | 225.000 | |
4 | Buurtbemiddeling | Inwoners | 30.000 | |
5 | BOCE beleidsagenda | Toekomst | 75.000 | |
6 | Activiteitenbudget kinderraad | Inwoners | 5.000 | |
7 | Vitale vakantieparken | Economie | 20.000 | |
Subtotaal: | 151.000 | 350.000 | ||
Bestuursprogramma | Thema | |||
1 | Duurzaamheid | Toekomst | 50.000 | 450.000 |
2 | Wonen | Leefomgeving | 250.000* | |
3 | Armoede | Inwoners | 50.000 | 125.000* |
4 | Zorg dichterbij en voorzieningen | Leefomgeving | 50.000 | 200.000* |
5 | Preventie en inclusie | Inwoners | 90.000 | 265.000 |
6 | Participatie | Toekomst | 50.000 | 250.000 |
Subtotaal: | 290.000 | 1.540.000 | ||
Totaal: | 441.000 | 2.239.000 |
*: Bij deze bestedingsvoorstellen wordt een gedeelte van de kosten gedekt uit een bestemmingsreserve. Dit is bij het voorstel op de DPL separaat toegelicht. In totaal wordt er € 250.000 aan de bestemmingsreserve covid-19 onttrokken en € 250.000 aan de bufferreserve gronden.
Voor een verdere toelichting op de bestedingsvoorstellen verwijzen we naar de bijlage Dynamische Prioriteiten Lijst (DPL).
Geactualiseerde saldi
In deze sectie presenteren we de geactualiseerde stand van Saldo begroting (knop 1) en het budget Beleidsintensivering (knop 2).
Knop 1: Saldo begroting
Hieronder volgt een toelichting op de financiële mutaties die hebben plaatsgevonden op knop 1 Saldo begroting sinds de Kadernota 2023.
Knop 1 Saldo begroting | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 |
|---|---|---|---|---|---|
Stand kadernota 2023 | 16.467 | -104.222 | -92.408 | 499.816 | 499.816 |
1. Amendement toeristenbelasting | 300.000 | 300.000 | 300.000 | 300.000 | 300.000 |
2. Meerkosten Esdal College | 55.000 | -43.500 | -43.500 | -43.500 | -43.500 |
3. Uitbreiding 0,5 FTE wethouder | -50.000 | -50.000 | -50.000 | -50.000 | -50.000 |
4. Fietspad Eeserstraat-Westdorpsbrug | -4.125 | -4.125 | -4.125 | -4.125 | -4.125 |
5. Meicirculaire 2022 | 860.000 | 785.000 | 710.000 | 635.000 | 635.000 |
6. Stelpost jeugdzorg | -520.000 | -993.000 | |||
7. Financiering | 38.774 | -203.620 | -258.528 | -270.984 | -313.624 |
8. Index 2027 (baten - lasten) | 46.619 | ||||
9. Actualisatie kleinere budgetten | 62.606 | 73.566 | 98.574 | 126.262 | 104.664 |
10. OZB verhoging van 1,75% naar 2,75% | 65.000 | 130.000 | 195.000 | 260.000 | 325.000 |
11. Overhevelen knop 1 naar MJIP | -200.000 | ||||
12. Overhevelen knop 1 naar knop 2 | -700.000 | ||||
13. Bestuurlijke bestedingsvoorstellen | -441.000 | -441.000 | -441.000 | -441.000 | -441.000 |
Stand Begroting 2023 | 2.721 | 442.099 | 414.013 | 491.469 | 65.850 |
Toelichting
1. Het aangenomen amendement toeristenbelasting is verwerkt na vaststelling van de Kadernota 2023. Dit geeft een extra opbrengst van € 300.000. Dit bedrag is toegevoegd aan het saldo van de begroting.
2. Na behandeling van de kadernota heeft de raad een besluit genomen over de meerkosten van het Esdal College. Dit betekent vanaf 2024 € 43.500 extra doordecentralisatie vergoeding voor het Esdal om de nieuwbouw te kunnen realiseren. In 2023 is het een voordeel omdat de vergoeding pas beschikbaar wordt gesteld als het nieuwe Esdal College gereed is en we hadden wel de volledige jaarlijkse vergoeding opgenomen.
3. In het nieuwe college is de formatie wethouders met 0,5 FTE is uitgebreid. De uitbreiding is financieel verwerkt in de begroting 2023.
4. De raad heeft een besluit genomen over het fietspad Eeserstraat-Westdorperbrug. De kapitaallasten verwerken we in de begroting 2023.
5. Dit betreft het financiële effect op saldo begroting als gevolg van de Meicirculaire 2022. Hierover bent u geïnformeerd aan de hand van een memo voor het zomerreces.
6. Vanaf 2026 kent de verwachte compensatie voor jeugdhulp vanuit het Rijk een forse terugval. In 2027 is de verwachte compensatie zelfs geheel nihil. Zodoende zijn we genoodzaakt om voor de jaren 2026 en 2027 een extra onttrekking aan knop 1 saldo begroting te doen om het jeugdbudget op niveau te houden. In 2026 gaat het om € 520.000 en in 2027 om € 993.000.
7. De financiering betreft aanpassingen van kapitaallasten en rente met betrekking tot vaste activa, reserves, voorzieningen en vaste geldleningen.
8. Dit betreft de indexering van jaarschijf 2027, zoals bedrijfsvoering, algemene uitkering, OZB, gemeenschappelijke regelingen etc.
9. Vele budgetten zoals verzekeringen en huuropbrengsten in de begroting zijn gecontroleerd. Dit resulteert in een klein voordeel.
10. Dit is de verhoging van de OZB van 1,75% naar 2,75% op basis van het coalitieakkoord.
11 en 12. Omdat knop 1 saldo begroting in jaarschijf 2023 incidentele ruimte bood hebben we een deel overgeboekt naar het budget voor het MJIP en knop 2.
13. Dit betreft de structurele bestuurlijke bestedingsvoorstellen met hoge prioriteit. Voor verdere informatie verwijzen we naar de bijlage DPL.
Knop 2: Budget beleidsintensivering
Hieronder het overzicht met toelichting van knop 2 budget beleidsintensivering met de mutaties sinds de Kadernota 2023.
Knop 2 Beleidsintensivering | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 |
|---|---|---|---|---|---|
Stand Kadernota 2023 | 635.210 | 1.115.772 | 1.115.772 | 1.115.772 | 1.115.772 |
1. Meicirculaire incidentele voordelen | 200.000 | 400.000 | 587.500 | ||
2. Overhevelen knop 1 naar knop 2 | 700.000 | ||||
3. Bestuurlijke bestedingsvoorstellen | -2.239.000 | ||||
4. Septembercirculaire 2022 | 500.000 | ||||
5. Onttrekking reserve covid-19 | 250.000 | ||||
6. Onttrekking bufferreserve gronden | 250.000 | ||||
Stand Begroting 2023 | 296.210 | 1.515.772 | 1.703.272 | 1.115.772 | 1.115.772 |
Toelichting
1. Dit betreft het financiële effect op budget beleidsintensivering als gevolg van de Meicirculaire 2022. Hierover bent u geïnformeerd aan de hand van een memo voor het zomerreces.
2. We hevelen een deel over van knop 1 naar knop 2, omdat knop 1 hiervoor voldoende incidentele ruimte had.
3. Dit betreffen de incidentele bestuurlijke bestedingsvoorstellen met hoge prioriteit. Voor verdere informatie verwijzen we naar de DPL.
4. De septembercirculaire 2022 is positief uitgevallen. Zodoende kunnen we € 500.000 toevoegen aan knop 2. Het structurele voordeel vanaf 2024 voegen we toe aan de stelpost voor indexatie.
5. Dit betreft de onttrekking aan de reserve covid-19 voor de UMO's armoede en zorg dichterbij en voorzieningen.
6. We onttrekken € 250.000 aan de bufferreserve gronden voor de UMO wonen.
Uiteindelijk resteert er voldoende ruimte voor nieuw beleid in BERAP 2023-I en wordt voldaan aan het minimum van € 250.000 op basis van onze financiële kaders.